Hoàng đế Danh_sách_Hoàng_đế_Nhà

Hoàng đế Danh_sách_Hoàng_đế_Nhà_Hán

Hán Quang Vũ Đế Lưu Tú (5 – 57 CN; cai trị: 25 – 57). Tranh vẽ bởi họa gia Diêm Lập Bản thời Nhà Đường (600–673).

Thời kỳ Nhà Hán: 202 TCN – 220, cụ thể bao gồm Tây Hán (202 TCN – 9) và Đông Hán (25 – 220). Suốt bốn thế kỷ thống trị Trung Quốc, Nhà Hán xây dựng được nhiều hình thái đặc biệt cho lịch sử Trung Quốc. Hán Cao Tổ Lưu Bang sau khi chiến thắng Hán – Sở tranh hùng, đã lập ra Nhà Hán nối tiếp Nhà Tần, tiếp tục mở rộng Trung Quốc thành một đế quốc rộng lớn có đủ sức mạnh sánh ngang với La Mã, là một trong những cường quốc mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ. Nhà Hán cũng là thời đại bắt đầu của việc đặt tên và lan truyền cách đặt tên người Hán.[16]

Sau khi Cao Tổ qua đời, tình hình chính trị Nhà Hán trở nên phức tạp với nhiều cuộc đảo chính và quyền lực bị Thái hậu Lã Hậu nắm lấy.[17] Quyền lực họ Lưu cuối cùng phục hồi dưới thời Văn Cảnh chi trị (文景之治) của Hán Văn Đế Lưu Hằng,[18] Hán Cảnh Đế Lưu Khải,[19] đất nước thái bình chi trị. Nhà Hán tiếp tục đẩy mạnh và đạt đến đỉnh cao dưới thời Hán Vũ Đế Lưu Triệt,[20] được xem là một trong những Hoàng đế vĩ đại của Trung Quốc. Sau Vũ Đế, Nhà Hán gặp phải biến cố về tình hình kinh tế - xã hội, được kiếm soát trong thời Chiêu Tuyên trung hưng của Hán Chiêu Đế Lưu Phất Lăng[21] và Hán Tuyên Đế Lưu Bệnh Dĩ.[22] Tây Hán dần suy tàn và quyền lực hoàng gia bị cướp lấy bởi Vương Mãng.[23]

Vào đúng thời điểm đó, Lưu Tú,[24] một người con cháu dòng dõi họ Lưu đã lãnh đạo sự nghiệp phục hồi quyền lực dòng họ Lưu, đã đánh bại các lực lượng tiếm quyền và cát cứ, mở ra thời kỳ thịnh trị tiếp theo của Nhà Hán sau nhiều năm biến động, một lần nữa khôi phục, lập ra Đông Hán: Hán Quang Vũ Đế và Quang Vũ trung hưng (光武中興). Nhà Hán tiếp tục phát triển thời Minh Chương chi trị (明章之治) của Hán Minh Đế Lưu Dương[25] và Hán Chương Đế Lưu Đát,[26] mức độ tốt thời Vĩnh Nguyên chi trị (永元之治) của Hán Hòa Đế Lưu Triệu.[27] Trong các thời kỳ cuối, các Hoàng đế Nhà Hán dần mất đi quyền lực bởi các thế lực nổi loạn và kết thúc ở thời Tam Quốc.

Danh sách

Dưới đây là danh sách đầy đủ Hoàng đế của Nhà Hán, bao gồm tên huý, thuỵ hiệu và niên hiệu. Không bao gồm trong danh sách này là nhiếp chính hay Hoàng thái hậu chấp chính:

Niên biểu Nhà Hán: Tây Hán: 202 TCN–9 Nhà Tân: 9–23 Giai đoạn chuyển giao: 23–25 Đông Hán: 25–220

202 TCN				263

Tranh vẽ	Thụy hiệu [note 1] - Miếu hiệu	Tên thật	Trị vì	Niên hiệu	Thời gian[note 2]
Danh sách vua Nhà Hán
Nhà Tây Hán (202 TCN–9 CN)
	Cao Tổ Thái Tổ	高祖太祖	Lưu Bang	劉邦	k. 206 – 195 TCN[28][29]	[16]
Huệ Đế	惠帝	Lưu Doanh	劉盈	195–188 TCN[30]	không có[31]
Tiền Thiếu Đế	前少帝	Lưu Cung	劉恭	188–184 TCN[32]	không có[33]
Hậu Thiếu Đế	後少帝	Lưu Hồng	劉弘	184–180 TCN[32]	không có[34]
	Văn Đế Thái Tông	文帝太宗	Lưu Hằng	劉恆	180–157 TCN[35]	Kiến Nguyên	前元	179–164 TCN[36]
Hậu Nguyên	後元	163–156 TCN[37]
	Cảnh Đế không miếu hiệu	景帝	Lưu Khải	劉啟	157–141 TCN[35]	Tiền Nguyên	前元	156–150 TCN[38]
Trung Nguyên	中元	149–143 TCN[39]
Hậu Nguyên	後元	143–141 TCN[40]
	Vũ Đế Thế Tông	武帝世宗	Lưu Triệt	劉徹	141–87 TCN[41]	Kiến Nguyên	建元	141–135 TCN[42]
Nguyên Quang	元光	134–129 TCN[43]
Nguyên Sóc	元朔	128–123 TCN[44]
Nguyên Thú	元狩	122–117 TCN[45]
Nguyên Đỉnh	元鼎	116–111 TCN[46]
Nguyên Phong	元封	110–105 TCN[47]
Thái Sơ	太初	104–101 TCN[48]
Thiên Hán	天漢	100–97 TCN[49]
Thái Thủy	太始	96–93 TCN[50]
Diên Hòa	征和	92–89 TCN[51]
Hậu Nguyên	後元	88–87 TCN[52]
	Chiêu Đế không miếu hiệu	昭帝	Lưu Phất Lăng	劉弗陵	87–74 TCN[53]	Thủy Nguyên	始元	86–80 TCN[54]
Nguyên Phượng	元鳳	80–75 TCN[55]
Nguyên Bình	元平	74 TCN[56]
Xương Ấp Vương	昌邑王 hoặc 海昏侯	Lưu Hạ	劉賀	74 TCN[32]	Nguyên Bình	元平	74 TCN[56]
	Tuyên Đế Trung Tông	宣帝中宗	Lưu Bệnh Dĩ	劉病已	74–49 TCN[53]	Bản Thủy	本始	73–70 TCN[57]
Địa Tiết	地節	69–66 TCN[58]
Nguyên Khang	元康	65–61 TCN[59]
Thần Tước	神爵	61–58 TCN[60]
Ngũ Phượng	五鳳	57–54 TCN[61]
Cam Lộ	甘露	53–50 TCN[62]
Hoàng Long	黃龍	49 TCN[63]
Nguyên Đế Cao Tông	元帝高宗	Lưu Thích	劉奭	49–33 TCN[64]	Sơ Nguyên	初元	48–44 TCN[65]
Vĩnh Quang	永光	43–39 TCN[66]
Kiến Chiêu	建昭	38–34 TCN[67]
Cánh Ninh	竟寧	33 TCN[68]
	Thành Đế Thống Tông	成帝統宗	Lưu Ngao	劉驁	33–7 TCN[64]	Kiến Thủy	建始	32–28 TCN[69]
Hà Bình	河平	28–25 TCN[70]
Dương Sóc	陽朔	24–21 TCN[71]
Hồng Gia	鴻嘉	20–17 TCN[72]
Vĩnh Thủy	永始	16–13 TCN[73]
Nguyên Đình	元延	12–9 TCN[74]
Tuy Hòa	綏和	8–7 TCN[74]
	Ai Đế không miếu hiệu	哀帝	Lưu Hân	劉欣	7–1 TCN[64]	Kiến Bình	建平	6–3 TCN[75]
Nguyên Thọ	元壽	2–1 TCN[75]
Bình Đế Nguyên Tông	平帝元宗	Lưu Khản	劉衎	1–6[64]	Nguyên Thủy	元始	1–5[76]
Nhũ Tử Anh1	孺子	Lưu Anh	劉嬰	6–9[64]	Cử Nhiếp	居攝	6–8[77]
Sơ Thủy	初始	8–9[78]
Nhà Tân (9–23 CN)
	Nhà Tân của Vương Mãng (王莽) Tân Thái Tổ	9–23 CN[79]	Thủy Kiến Quốc	始建國	9–13 CN[80]
Thiên Phượng	天鳳	14–19[81]
Địa Hoàng	地皇	20–23[82]
Giai đoạn chuyển giao
Canh Thủy Đế Diên Tông	更始帝延宗	Lưu Huyền	劉玄	23–25[83]	Canh Thủy	更始	23–25[84]
Nhà Đông Hán (25–220)
	Quang Vũ Đế Thế Tổ	光武帝世祖	Lưu Tú	劉秀	25–57 CN[85]	Kiến Vũ	建武	25–56[86]
Kiến Vũ Trung Nguyên	建武中元	56–57[87]
	Minh Đế Hiển Tông	明帝顯宗	Lưu Dương	劉陽	57–75[88]	Vĩnh Bình	永平	57–75[89]
	Chương Đế Túc Tông	章帝肃宗	Lưu Đát	劉炟	75–88[90]	Kiến Sơ	建初	76–84[91]
Nguyên Hoà	元和	84–87[92]
Chương Hoà	章和	87–88[93]
Hòa Đế Mục Tông	和帝穆宗	Lưu Triệu	劉肇	88–106[94]	Vĩnh Nguyên	永元	89–105[95]
Nguyên Hưng	元興	105[96]
Thương Đế không miếu hiệu	殤帝	Lưu Long	劉隆	106[97]	Duyên Bình	延平	9 tháng năm 106[98]
An Đế Cung Tông	安帝恭宗	Lưu Hỗ	劉祜	106–125[99]	Vĩnh Sơ	永初	107–113[100]
Nguyên Sơ	元初	114–120[101]
Vĩnh Ninh	永寧	120–121[102]
Kiến Quang	建光	121–122[102]
Diên Quang	延光	122–125[103]
Thiếu Đế (Bắc Hương hầu)	少帝 hoặc 北鄉侯	Lưu Ý	劉懿	125 [104]	Diên Quang	延光	125[103]
Thuận Đế Kính Tông	順帝敬宗	Lưu Bảo	劉保	125–144[105]	Vĩnh Kiến	永建	126–132[106]
Dương Gia	陽嘉	132–135[107]
Vĩnh Hòa	永和	136–141[108]
Hán An	漢安	142–144[109]
Kiến Khang	建康	144[109]
Xung Đế không miếu hiệu	沖帝	Lưu Bỉnh	劉炳	144–145[110]	Vĩnh Hi	永熹	145[111]
Chất Đế không miếu hiệu	質帝	Lưu Toản	劉纘	145–146[110]	Bản Sơ	本初	146[111]
	Hoàn Đế Uy Tông	桓帝威宗	Lưu Chí	劉志	146–168[112]	Kiến Hòa	建和	147–149[113]
Hòa Bình	和平	150[114]
Nguyên Gia	元嘉	151–153[114]
Vĩnh Hưng	永興	153–154[114]
Vĩnh Thọ	永壽	155–158[115]
Diên Hi	延熹	158–167[116]
Vĩnh Khang	永康	167[117]
	Linh Đế không miếu hiệu	靈帝	Lưu Hoằng	劉宏	168–189[118]	Kiến Ninh	建寧	168–172[119]
Hy Bình	熹平	172–178[120]
Quang Hòa	光和	178–184[121]
Trung Bình	中平	184–189[122]
Thiếu Đế (Hoằng Nông vương)	少帝 hoặc 弘農王	Lưu Biện	劉辯	189[104]	Quang Hi	光熹	189[123]
Chiêu Ninh	昭寧	189[123]
	Hiến Đế	獻帝	Lưu Hiệp	劉協	189–220[124]	Vĩnh Hán	永漢	189[123]
Sơ Bình	初平	190–193[125]
Hưng Bình	興平	194–195[126]
Kiến An	建安	196–220[127]
Diên Khang	延康	220[128]
1 — Nhu Tử Anh là hoàng tử, chưa thực sự là Hoàng đế Nhà Hán. Chính thức ngai vàng Nhà Hán bị bỏ trống trong thời gian năm 06 đến 09 CN.